“Dubrovnik je po jeziku uvek bio srpski”, glavni na naslov beogradske Politike od 13. kolovoza 2023., najstarijeg dnevnog lista u Srbiji.
U tekstu donose intervju s profesorom na Filološkom fakultetu u Beogradu Slavkom Petakovićem,”kome je specijalnost dubrovačka književnost, jer kaže – Dubrovnik je, možda, i najveća riznica građe za proučavanje istorije srednjovekovne Srbije”.
Uvodno na pominju da “sukob oko pripadnosti dubrovačkih pisaca i književnosti između Srba i Hrvata postoji odavno”, te da su te “nesuglasice nepomirljive”.
Srbijansk iprofesori održali su nedavno skup u Tršiću, rodnom mjestu Vuka Karadžića, Četvrtu interkatedarsku srbističku konferenciju, posvećenu razmatranju granica srpske književnosti, a jedna od tema bila je “identitetska obilježja dubrovačke književnosti”.
Na tom skupu usvojena je i deklaracija „Granice srpske književnosti”, koja je odmah izazvala odgovor HAZU i Matice hrvatske koje su navele da se da se u toj deklaraciji „naslućuje imperijalistička podloga za širenje stvarnih granica srpske države jednoga dana u budućnosti”.
O tome za Politiku govori profesor Slavko Petaković:
– U nacionalnom pogledu negdašnji Dubrovčani izjašnjavali su se upravo kao Dubrovčani. Srpske teritorije u okruženju bile su im od vitalnog značaja, te su posede svoje republike uvećavali kupujući teritorije od srpskih vladara, na primer, od cara Dušana, koji je, prema određenim izvorima, ustrojio i jednu biblioteku u Dubrovniku – iznosi profesor u intervjuu Politici.
– O bliskosti i međusobnom poverenju svedoče i saznanja da su srpski vladari pod senkom turskog prodora na njihove teritorije svoje blago deponovali upravo u Dubrovnik na pohranu, dok su u gradu u smutnim vremenima nalazili i sigurno pribežište. Jedno od ključnih identitetskih obeležja određene književnosti jeste jezik na kome je ona nastala.
Milan Rešetar, znameniti filolog i „najbolji poznavalac jezičkih prilika u Dubrovniku”, svoja višedecenijska istraživanja utemeljio je na izvornoj, obimnoj građi koja obuhvata povelje, pisma, službena dokumenta, poeziju, prozu i druge izvore. Dokazao je nepobitno da je govor Dubrovnika izdavna, od ranih stoleća kada je slovenski element u gradu sasvim prevladao (etnički i jezički), bio hercegovački, štokavsko-jekavski.
U Dubrovnik je taj jezik došao sa srpskih teritorija, starog Zahumlja i Travunije – odakle su drevnom gradu, veli Jovan Dučić, sve „krvne i duhovne ishrane dolazile”. Taj jezik, slikovito se nadovezuje Ivo Andrić, priticao je „gladeći se i mekšajući” dok ne stigne u Župu dubrovačku. Ovo potvrđuje i više desetina primera u dubrovačkim dokumentima 15–18. veka u kojima se jezik jasno imenuje srpskim („lingua seruiana”) – nastavlja Petaković.
– Ilustrativan primer jezičkih i drugih relacija Dubrovnika i Srbije predstavlja i to što Marin Držić, veliki dubrovački renesansni pisac, u jednom pismu pominje Mehmed-pašu Sokolovića kao čoveka „našeg jezika i narodnosti”. Teško da bi se moglo poverovati da je Držić, identifikujući se u određenom smislu sa Sokolovićem, mislio da je ovaj poreklom Turčin ili nešto drugo, a ne Srbin.
Da zaključim odgovor na ovo složeno pitanje: svoja naučna uverenja Rešetar je sažeo u zaključak „da je Dubrovnik po jeziku uvijek bio srpski” i taj stav do sada naučno nije obesnažen, bez obzira na uporne pokušaje da se stanovišta velikog poznavaoca istorije jezika tendenciozno retuširaju, a srpska filološka tradicija koja se bavi ovim pitanjem diskredituje – kaže Petaković u intervjuu.
Podsjetimo na kraju na izjavu hrvatske ministrice kulture Nine Koržinek Obuljen koja je nakon skupa “Granice srpske književnosti” kazala: “Upravo zato što se bavi mitovima, posezanjem za tuđim kulturnim vrijednostima, Srbija se nalazi tamo gdje se nalazi.”
Ako bi bili dobronamjerni mogli bi citirati i Nikolu Teslu: “Manje mi je žao što kradu moje patente, više mi je žao što svojih nemaju.”
Ako već nemaju svoje, moraju krasti tuđe.
M. Marković/Foto: rts/Politika
